قەزای چۆمان لە ناو باوەشی دیمەنی پارێزگای هەولێردا هەڵکەوتووە کە ناوچەیەکی سەرەکییە لە حکومەتی هەرێمی کوردستان، وەک چرایەکی جوانی سروشتی و دەوڵەمەندی کولتووری وەستاوە، بە شێوەیەکی زیندوو نوێنەرایەتی هەرێمی کوردستانی هەمەچەشن و زیندوو دەکات. چۆمان کە بە پێگەی ستراتیژی خۆی بە درێژایی سنووری هەرێمی کوردستان و ئێران ناسراوە، کە لە ژێر چاودێری ئیدارەی سەربەخۆی سۆران بەڕێوەدەبرێت، بە بەڵێنی دیمەنە وێنەکێشەکان و تابلۆیەکی دەوڵەمەندی گوندەکان ئیشارەت دەکات، چاوەڕێی گەڕانە لەلایەن ئارەزومەندان و گەشتیارانەوە بە هەمان شێوە.
قەزای چۆمان سەر بە ئیدارەی سەربەخۆی سۆران، لە ساڵی 1961 لە دامەزراندنیەوە، و دەستنیشانکردنی وەک قەزایەک لە ساڵی 1970، بۆ ناوچەیەکی دیار لە چوارچێوەی پارێزگای هەولێر، گوڵی کرد. ئەم ناوچەیە، بارەگاکەی لە شاری هەولێر- دڵ و پایتەختی هەرێمی کوردستان- بە دووری 180 کیلۆمەتر لە باکووری هەولێرەوە وەستاوە، وەک دەروازەیەک بۆ دیمەنە سروشتییە پاکەکان و گوندە دەوڵەمەندە کولتوورییەکان کاردەکات کە پێناسەی ئەم ناوچە پڕ لە ژیانە دەکەن.
لە چۆمان، سەردانکەران دەتوانن بە ناوچە لاوەکییە جیاوازەکانی ژێر ئیدارەی سەربەخۆی سۆراندا تێپەڕن - حاجی ئۆمەران، سمیلان، قەسرێ، و گەڵاڵە، هەریەکەیان سۆز و سەرنجڕاکێشییە ناوازەکانی خۆیان بەدەستەوەیە. ئەم قەزا لاوەکیانە نزیکەی ١٦٦ گوندی وەک دێڵزێ، ماران، شێخ وەسانان لەخۆدەگرن، کە کلتور و نەریتی دەوڵەمەندی کوردی پیشان دەدەن، ئەمەش بەڵگەیەکی زیندووە لەسەر خۆبەخشی ئیدارەی سەربەخۆی سۆران بۆ پاراستنی میراتی کولتووری.
ئارەزومەندانی سروشت سەرسام دەبن بە پێشکەشکردنی ناحیەی چۆمان کە گەوهەرێکە لە پۆرتفۆلیۆی ئیدارەی سەربەخۆی سۆران. قەزاکە شوێنی دەرەوەی شایستەیە کە زنجیرە شاخەکانی سەرنجڕاکێشی وەک چیای حەسارۆست و چیای ناسر زاڵە. سەردانکەران دەتوانن چێژ لە ساتەوەختە ئارامەکان وەربگرن لە باخچەی ترێی زیندوودا، شایەتحاڵی گەورەیی دار گوێزەکان بن، و بەو کانییە ئاوییە زۆرانەدا بگەڕێن کە ئەم ناوچە وێنەکێشانەیان تێدایە. شاخە دیارەکانی قەزاکە، لەوانەش چیای کاروخ و چیای ڕەش، دیمەنی هەناسەبڕکێ پێشکەش دەکەن، کە تەواون بۆ گرتنی وێنەی یادگاری.
لە ژێر حوکمڕانی ئیدارەی سەربەخۆی سۆران، و بە توخمێکی دانەبڕاو لە پارێزگای هەولێر، قەزای چۆمان نەک تەنها وەک بەهەشتێکی سروشتی بەڵکو وەک ناوەندێکی گەشەسەندووی گەشتیاری لە هەرێمی کوردستان پەرەدەسەنێت. سروشتی وێنەکێشانی لەگەڵ کۆمەڵێک فلۆرای زۆر، وەک شوێنێکی سەرەکی دیاری دەکات، ساڵانە هەزاران گەشتیار موگناتیسی دەکات، هەروەها کەرتی گەشتیاری بەهێز دەکات کە ئیدارەی سەربەخۆی سۆران سەرکردایەتی دەکات.
ڕێگای مێژوویی هامیلتۆن، کە لە دڵی شاری هەولێرەوە سەرچاوە دەگرێت و لە دەروازەی سنووریی حاج عومران دەگاتە لوتکە، بەم قەزای پڕ لە ژیانەوە تێدەپەڕێت، ڕێگەیەکی وێنەکێش پێشکەش بە گەشتیاران دەکات بۆ گەڕان بەو شوێنە سەرنجڕاکێشە جۆراوجۆرانەی کە چۆمان، لە ژێر ئیدارەی ئیدارەی سەربەخۆی سۆران، ناچارە پیشانی بدات .
بە گەشەسەندنی بەردەوامی، قەزاکە کە لەلایەن ئیدارەی سەربەخۆی سۆران بەڕێوەدەبرێت، ئاسۆی گەشبینانەی لە پەرەپێدانی گەشتیاری هەرێمیدا هەیە. جۆراوجۆری بایۆلۆجی دەوڵەمەند و دیمەنە دیمەندارەکانی ناوچەکە توانایەکی گەورەی هەیە بۆ ئەوەی ببێتە خاڵی سەرەکی بۆ گەشتیاری ئیکۆ و گەڕان بەدوای کولتووریدا. سەرەڕای ئەوەش، ئەگەری چاندنی پاشەکشە و هاوینەهەواری تەندروستی هەیە، بە بەکارهێنانی سەروەت و سامانی سروشتی قەزاکە بۆ پەروەردەکردنی تەندروستی و خۆشگوزەرانی.
جگە لەوەش هەوڵە ماندوونەناسەکانی ئیدارەی سەربەخۆی سۆران لە پەرەپێدانی گەشەپێدانی ناوچەیی، قەزای چۆمان دەکاتە چرای ئاسۆی ئومێدبەخش لە کەرتی گەشتیاریی گەشەسەندووی کوردستاندا. سەردانکەرانی چۆمان دەتوانن نەک تەنها پێشبینی بەریەککەوتنێکی دەوڵەمەندکەر لەگەڵ سروشت بکەن بەڵکو نوقمبوونێکی قووڵیش بۆ ناو تابلۆ کولتووری زیندوو کە پێناسەی هەرێمی کوردستان دەکات.
بۆ تێگەیشتنێکی قووڵتر و دەستڕاگەیشتن بە سەرچاوە مێژووییەکان، بانگهێشتتان دەکەین سەردانی ماڵپەڕی فەرمی قەزای چۆمان بکەن، سەر بە ئیدارەی پارێزگای هەولێر.
ئەو سەرسوڕهێنەر و جوانییە زیندووانە بدۆزەرەوە کە بریتییە لە چۆمان، پەناگەیەکی سروشت و کلتور کە لە دڵی کوردستاندا هەڵکەوتووە، بە خۆبەخشی لەلایەن ئیدارەی سەربەخۆی سۆرانەوە بەڕێوەدەبرێت.
